Het hoofdstel en halster

Het hoofdstel in elkaar zetten

• pak het kopstuk • schuif de frontriem erover, zorg dat het korte gedeelte van de keelriem aan de linker kant zit. • steek het lange gedeelte van de neusriem door de frontriem, onder het kopstuk. Let op dat de voorkant van de neusriem aan de kant van de frontriem hangt. • bevestig de bakstukken aan het kopstuk met de gespen naar de buitenkant • hang het bit erin op de juiste wijze • doe de teugels aan het bit. Een gesp aan de buiten kant; een dressuurteugel heeft de sluiting aan de binnenkant. Zorg dat je de teugels niet gedraaid vastmaakt.

terug naar boven

Het hoofdstel om- en afdoen

terug naar boven

Het hoofdstel
Een hoofdstel is bedoeld om het bit in de mond van het paard vast te houden. De hoofdstellen zijn gemaakt van verschillende materialen, leer komt het meest voor maar er bestaan ook hoofdstellen van kunststof. De ene kunststof is zachter dan de andere en dus fijner voor het paard. Een trenshoofdstel bestaat uit verschillende onderdelen. Voorbeelden hiervan zijn: 1. neusriem 2. kopstuk 3. frontriem 4. bakstuk 5. keelriem 6. teugels 7. bit 8. sperriempje
Hoofdstel voor het rijpaard:

terug naar boven

Neusriemen
	Hoofdstel met gecombineerde neusriem De neusriem bestaat uit een hoge neusriem, met daaraan een lusje waardoor een zogenaamde sperriem loopt. De sperriem loopt onderlangs. Deze neusriem is dus eigenlijk een combinatie van een hoge en een lage neusriem, met als voordeel dat deze neusriem de ademhaling niet kan belemmeren, mits niet te strak aangetrokken. Deze neusriem is ontwikkeld om de mond dicht te houden en wordt iets hoger vastgemaakt dan de Engelse neusriem.
	Hoofdstel met hoge neusriem (Engelse neusriem) Dit is de eenvoudigste neusriem. Het is de enige neusriem die bij een stang- en trenshoofdstel wordt gebruikt en kan ook gebruikt worden met een vaste martingaal. Als hij goed bevestigd is, heeft hij nauwelijks inwerking op het paardenhoofd - er moeten altijd 2 vingers onder de neusriem passen.
	Hoofdstel met lage neusriem De neusriem heet eigenlijk Hannoveraanse neusriem of africhtingsneusriem. De neusriem wordt laag op de neus bevestigd, onder het bit langs, waarbij de bitringen wel vrij moeten liggen. Deze neusriem wordt vaak gebruikt bij jonge paarden omdat hij de mogelijkheid geeft om de teugel ook aan het ringetje van de neusriem te bevestigen en de druk die door de teugels richting hoofd gebracht wordt, verdeeld wordt over de neus en mond. De neusriem hoort altijd op het benige deel van de neus te liggen en moet zo strak of los worden gegespt dat er nog makkelijk twee vingers tussen de riem en de neus van het paard kunnen. Deze neusriem kan alleen gebruikt worden in combinatie met een trens, bij een stang zit hij de kinketting in de weg. Voordat de lage neusriem in trek kwam, werd gebruik gemaakt van de Duitse neusriem, die op dit moment nog wel gebruikt wordt in de mensport. Dit is een riempje dat door de sleuven van de bakstukken wordt geschoven.
	Hoofdstel met Mexicaanse neusriem De neusriem bestaat uit 2 lange, relatief dunne leren riemen die kruislings over de neus lopen. Midden op de neus worden ze bij elkaar gehouden door een rondje. Deze neusriem geeft optimale vrijheid aan de ademhaling, maar werkt pittig in als het paard de mond wil open sperren. Deze neusriem wordt vaak gebruikt door springruiters.
	Hoofdstel met hoge Mexicaanse neusriem Deze wordt boven de jukbeenderen vastgemaakt. Deze neusriem gaat nog beter tegen dat het paard met zijn tanden knarst.
	Hoofdstel met: gecombineerde kin- neus- en keelriem gecombineerde keel- neusriem (ook in stang en trens uitvoering)
	Hoofdstel met Kineton of Puckle neusriem Deze heeft een sterke inwerking en dankt zijn naam aan de ontwerper: een zekere heer Puckle of Kineton. Er lopen bij deze neusriem metalen haken ondet het bit door. Als de teugels worden opgepakt, wordt er druk uitgeoefend op zowel de neus als in de mond. Dit nodigt het paard uit om het hoofd naar beneden te brengen. Let erop dat deze neusriem niet te laag wordt bevestigd.
	Beugelneusriem Combineert de inwerking van een lange neusriem met een Mexicaanse neusriem. De 2 riempjes houden de mond dicht. De neusriem is verstelbaar en wordt bevestigd als een lage neusriem. Bij erg sterke paarden kan de neusriem worden verstevigd met een metalen strip.
	Hoofdstel voor stang en trens Lees meer ......
	Hoofdstel met koordneusriem Komt voor in de gecombineerde en de hoge versie en heeft dezelfde werking. Echter wanneer het paard de mond opent werkt het pittig in. Deze neusriem hoort 2 vingers onder het jukbeen

terug naar boven

Bitloos hoofdstel
Er zijn verschillende redenen om te kiezen voor een bitloze optoming: • het paard heeft last van zijn gebit • rijtechnische problemen (slaan met het hoofd, tanden knarsen, onder de ruiter weg vluchten, zwiepen met staart, hangen op het bit) • gedragsproblemen die zijn ontstaan door pijn in bijvoorbeeld mond of rug, angst of stress • om het paard meer vrijheid te geven in de mond Volgens een conclusie van een Duits onderzoek (Freie Schnautse, ReiterRevue 6/2011) kunnen goed opgeleide paarden op de lange duur niet gevoelig genoeg voor de hulpen blijven om goed gegymnasticeerd te worden, als zij volledig overgaan op een bitloze optoming. Vele dressuurruiters achten het niet mogelijk om met een bitloze optoming de moeilijkere dressuuroefeningen te leren en geven ook aan dat na langdurig bitloos rijden het paard afstompt voor de fijne hulpen. Het bitloos rijden wordt wel als een welkome afwisseling gezien omdat bij af en toe gebruik van een bitloze optoming het paard zich goed laat rijden. Hoofdargument van vele ruiters luidt echter: "bitloos rijden is pijnloos en geeft een tevreden paard." Dat is misschien voor veel gevallen waar, maar lang niet voor alle gevallen: een bitloos hoofdstel in onervaren handen kan het paard net zo veel pijn bezorgen als het rijden met een bit en zijn gezondheid op lange termijn schade toebrengen. Weliswaar is een sterke druk op de neus beter dan pijn in de mond, maar het omschakelen van een trensbit naar een bitloze optoming, bij een onervaren ruiter, maakt noch de ruiter beter noch het paard gelukkiger. Een onrustige hand blijft ook met andere teugels een onrustige hand, en de daaruit voortvloeiende aanleuningsproblemen bezorgen je paard vroeg of laat ook gezondheidsproblemen. Dat een bit in de mond schade en pijn kan veroorzaken is duidelijk, maar dat geldt ook voor te grote druk, of het schuren op de neus en de verwondingen van de optomingen met een kinketting. Met of zonder bit: alle optomingen zijn het beste af met ervaren handen, die de werking ervan begrijpen. Springruiters: Het stellen en buigen van een bitloos gereden paard funktioneert niet altijd voldoende. Het trainen van kleine wendingen of het rijden van een barrage blijft lastig. Zij gebruiken de bitloze optoming (vaak een hackamore) in het basisparcours maar, verwisselen het hoofdstel naar een optoming met bit voor een barrage. Sinds 1 april 2010 is het mogelijk om bitloos in de dressuur op KNHS-wedstrijden te starten. De KNHS heeft een speciale rubriek "dressuur bitloos" geopend voor alle wedstrijdorganisaties. Voorlopig kan er gestart worden t/m de L2, waarbij voor promotiepunten wordt gereden. Hoger dan de L2 mag wel gestart worden maar dan alleen "hors concours". Mocht er belangstelling voor bestaan, dan zal de KNHS alle basisklassen openstellen. Er zijn vier soorten verschillende bitloze optomingen akkoord bevonden. Deze zijn in het dressuurreglement van de KNHS te vinden. Bij het springen is bitloos al langer toegestaan. Tot de Z mag het met een Sidepull, vanaf de Z ook met een hackamore. Endurance mag altijd bitloos gereden worden. Er bestaan verschillende soorten hoofdstellen zonder bit.
	Hackamore De Hackamore werkt met een zogenaamde hefboomwerking. De mate waarin deze hefboomwerking voorkomt hangt af van de lengte van de scharen. Er zijn zowel korte als lange scharen, de langere scharen werken scherper in dan de kortere. Met het in contact nemen van de teugels kantelen de scharen en wordt er druk uitgeoefend op de neus en de kin. Maar ook achter de oren komt druk, de mate waarin hangt ook weer af van de lengte van de scharen. Bij verkeerd gebruik van de Hackamore kan het neusbot breken. Dit komt echter alleen voor bij een te harde hand en een te laag hangende hackamore. De hackamore is de scherpste bitloze optoming die momenteel op de markt is.
lange scharen	korte scharen	s-hackamore
	Bosal De bosal is één van de oudere bitloze optomingen die voornamelijk in de westernsport gebruikt wordt. Oorspronkelijk stamt dit hoofdstel van de Indianen af, ze maakten een stugge ring van rawhide (leer) en de teugels van staart- of manenhaar, ook wel mecate genoemd. De mecate wordt onderaan de knop van de bosal (onder de kin van het paard) vastgebonden. De scherpte van een bosal is afhankelijk van de dikte. Een dikkere bosal zal de druk meer verdelen en zo minder scherp inwerken dan een dunnere. De bosal is minder geschikt voor mensen die rijden met veel teugelcontact omdat het mogelijk kan schuren op de paardenneus. Voor westernrijden is deze optoming uiterst geschikt en het is ook toegestaan om paarden onder de 6 jaar uit te brengen op wedstrijden met een bosal.
	Sidepull De sidepull is een hoofdstel dat werkt met zijwaartse druk, de teugels worden bevestigd aan de zijkanten van de neusriem. Als er druk wordt uitgeoefend op de rechterteugel zal het paard op het linker gedeelte van zijn neus druk voelen. De scherpte van het hoofdstel verschilt per merk en uitvoering. Er zijn sidepulls op de markt met dun ruw touw op de neus, deze werken vrij scherp in. Ook kan het touw mogelijk gaan schuren; deze sidepull is dan ook minder geschikt voor constante teugeldruk. Maar er zijn ook sidepulls met lederen neusriemen of zelfs neopreen onderlegd. Deze hoofdstellen zijn qua scherpte een stuk vriendelijker voor de paardenneus.
	Dr. Cook hoofdstel Dit is een van de meest bekende bitloze optoming op dit moment. Dr. Cook is een dierenarts die uitgebreid onderzoek heeft gedaan naar de gevolgen van een bit in een paardenmond. Uiteindelijk kwam hij daarom met een bitloos hoofdstel op de markt. Dit hoofdstel heeft twee riemen kruislings onder de kin doorlopen. Als er druk op de teugels gegeven wordt, werkt dit hoofdstel niet alleen druk uit op de neus, maar ook achter de oren en de zijkant van de kaak. Dit hoofdstel is er in een lederen uitvoering en de kunststoffen uitvoering, over het algemeen wordt dit hoofdstel als vriendelijk beschouwd voor het paard. Ook mennen met het Dr. Cook hoofdstel is mogelijk. Een kleine aanpassing aan het rijhoofdstel maakt dat je één hoofdstel voor beide takken van de sport kunt gebruiken, simpel door wat extra riempjes bij te bestellen zodat je de oogkleppen kunt vastmaken. De oogkleppen staan iets wijder van het hoofd af dan bij de gewone menhoofdstellen, zodat de paarden meer zicht hebben.
	Glücksrad Het Glücksrad is een ring die zich bevindt aan de zijkant van het paardenhoofd. De ring staat in verbinding met zowel het bakstuk, neusriem en de teugels. Door de spaken in de ring wordt elke stuk op een andere plek vast gemaakt. Als er druk wordt uitgeoefend op de teugels draait het rad en treed er een hefboomwerking op. De mate waarin het hefboomeffect optreedt hangt af van waar je de teugels aan vastmaakt. Als de teugels aan de voorzijde van de ring vastmaakt wordt, kantelt het wiel meer dan wanneer het meer aan de achterzijde vastmaakt is. Dit hoofdstel geeft zowel druk op de neus, kin en achter de oren en kan een vrij scherpe optoming zijn, afhankelijk van hoe het wordt gebruikt. Een variant op het Glücksrad is de Bloem. Inplaats van het rad bestaat de bloem uit verschillende rondjes waar de teugels aan zijn te bevestigen. Ze worden geleverd met 6 of 7 ringen. De 6-rings bloem (of flower zoals hij ook wel genoemd wordt) heeft de zelfde inwerking als het Glucksrad, een 7-rings bloem werkt echter wat scherper in.
	Emiel Voest hoofdstel Het bitloze hoofdstel van Emiel Voest werkt met kruislingse riempjes onder de kin door. Het hoofdstel heeft een brede neusriem waardoor de werking minder snel scherp optreedt, de druk wordt over een groter oppervlakte verdeeld. Als je links aan de teugel trekt zal er aan de rechterkant druk ontstaan waardoor het paard zijn hoofd zal buigen naar links. Bij verkeerd gebruik kan het de neus afknellen maar bij correct gebruik is dit een vriendelijk hoofdstel met weinig leer om het hoofd van je paard.
	Touwhalster Een touwhalster is een halster gemaakt van sterk touw. De dikte van het touw verschilt van 6 tot 8 mm. Door het dunne touw werkt het halster vrij scherp in, ook heeft dit touw de eigenschap dat het niet breekt. Daarom is het heel belangrijk om een paard vooral niet vast te zetten aan een touwhalster! Een touwhalster kan gebruikt worden bij zowel grondwerk als om mee te rijden. Het touw werkt in op de neus en op de grond ook achter de oren. Omdat het touw toch vrij scherp is, is een touwhalster minder geschikt voor het Engels rijden. Een bontje op de neus kan een touwhalster wat minder scherp maken en voorkomt schuurplekken op de neus. Je kunt aan dit hoofdstel op een speciale manier teugels knopen. (zie video 4). Je kunt dit hoofdstel simpel in de wasmachine wassen. Fixeer de knopen dan met elastiekjes.

1.	2.	3.

terug naar boven

Maten van het hoofdstel

Onderstaande omschrijving is er voor bedoeld om je te helpen bij het kiezen van de juiste maat. De aanduiding staat vaak niet op het hoofdstel zelf maar op het info kaartje dat in de winkel aan het hoofdstel hangt. Shetland Aanduiding op hoofdstel: Shetland. Geschikt voor: Shetlanders, kleine ponyrassen, Welsh A. Pony Aanduiding op hoofdstel: PS of Pony Geschikt voor: kleinere pony's B- en C-pony's, shetlanders met een groot hoofd, hackney's. Cob Aanduiding op hoofdstel: CS of Cob Geschikt voor: vele middelgrote ponyrassen (D, E-pony's), Fjorden, Haflingers, Ijslanders, Tinkers Full Aanduiding op hoofdstel: FS of Full. Geschikt voor: de meeste volwassen paarden. XFull Aanduiding op hoofdstel: XFS Geschikt voor: de grotere warmbloed paarden. Koudbloed Aanduiding op hoofdstel: XXFS, Trekpaard. Geschikt voor: Belgische trekpaarden, Shires.

terug naar boven

Onderhoud van het hoofdstel

Dagelijkse schoonmaak • was het bit • was het leer met een spons met zadelzeep zonder het uit elkaar te nemen Wekelijks: • maak alle gespen los en haal het tuig geheel uit elkaar • week het bit in water • spoel het bit af voor je het hoofdstel weer in elkaar zet • gebruik warm water en zadelzeep om alle leren onderdelen en gespen te wassen met een doek of spons • poets de gespen met metaalpoets • smeer de achterkanten van het leer af en toe in met leervet • smeer de gelakte delen in met een leerpoetsmiddel of kleurloze boenwas en laat het glimmen door uit te wrijven. met een wollen doek • haal met een tandenstoker vet uit de gespgaten Een nieuw hoofdstel smeer je in met een kwast met leerolie of leg alle onderdelen apart een nacht in de leerolie. Vet de teugels niet in maar poets ze slechts met zadelzeep en een leerpoetsmiddel voor de glans omdat ze anders door je handen glijden als het regent.

terug naar boven

Accessoires hoofdstel
Frontriemen Je kunt de frontriem van je hoofdstel verwijderen en vervangen met een frontriem naar eigen keuze. Frontriemen zijn in allerlei soorten te krijgen en zijn aan de mode onderhevig.
Neusbontje Deze beschermt de neus van een gevoelig paard.
Hoofdstelnummers Voor een concours, cross of eventing, keuring of het mennen worden soms hoofdstelnummers gebruikt. De nummers zijn vaak verwisselbaar en er zijn verschillende soorten verkrijgbaar . Het dragen van hoofdstelnummers is op nationale dressuurwedstrijden verplicht. Vanaf 1 mei 2008 wordt er al met een ander systeem gewerkt. Hierbij is het belangrijk dat deelnemers bij het aanmelden via het KNSH digitaal inschrijfsysteem het juiste combinatienummer invullen. De laatste 3 cijfers van je combinatie- nummer zullen op de wedstrijddag je hoofdstelnummer zijn. (Let op: dit nummer is niet uniek en kan nog verschillen omdat een andere ruiter het zelfde nummer draagt) Het is gewenst dat de hoofdstelnummers aan beide kanten zichtbaar zijn.
Poetshaak Je kunt je hoofdstel makkelijk poetsen als je hem aan de poetshaak hangt.

terug naar boven

Het halster
	Een halster is een hulpmiddel om paarden aan de hand mee te leiden. Een goed passend halster voorkomt veel narigheid. Het voorkomt in eerste instantie dat uw paard zich niet losrukken kan, maar tevens dat uw paard zichzelf niet beschadigt. Een halster kan uit diverse materialen bestaan: leer, touw, nylon, etc. Een touwhalster kun je zelf knopen. (Zie verder hierboven op deze pagina.) Het is niet verstandig om je paard met een touwhalster vast te zetten omdat het touw niet breekt in panieksituaties.
	Veulenhalster Een veulenhalster is kleiner dan een gewoon halster en op drie plaatsen verstelbaar om mee te kunnen groeien met het veulen. Het kan tot ongeveer een jaarling gebruikt kan worden.
De maten van een halster: veulenhalster maat shetlander maat pony maat cob maat full

terug naar boven

Accessoires halster
Paniekhaak	Halstertouw Het halstertouw kun je vastmaken aan het halster om je paard mee te leiden en vast te zetten. Je kunt een halstertouw krijgen met een musketon en een paniekhaak. Zoals de naam al doet vermoeden kun je een paniekhaak snel losmaken. Een halstertouw is in vele keluren verkrijgbaar.	Musketon
	Halsterbontjes

terug naar boven

Dressuuroefeningen in zakformaat
Springoefeningen in zakformaat
	Wil je verschillende springoefeningen en enkele parcoursschetsen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............
	Wil je verschillende dressuuroefeningen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............

terug naar boven