Spierbevangenheid

Wat is spierbevangeheid - Equine Rhabdomyolyse (ER)

Spierbevangenheid (ook wel "maandagziekte genoemd) is een stoornis in de spierstofwisseling waardoor een totale verzuring van vooral de rug, lendenen en kruisspier optreedt. Meestal zie je 10 of 15 minuten, nadat het dier in beweging is geweest een reactie. Het is een zeer ernstige aandoening en de juiste behandeling is bepalend voor het herstel. De volgende ziektes hebben als verschijningsvorm spierbevangenheid, maar de oorzaken zijn verschillend. Spierbevangenheid - Equine Rhabdomyolyse (ER) acuut chronisch (chronic Exertional Rhabdomyolisis) SER (Sporadic External Rhabdomyolisis) PSSM (PolSaccharide Storage Myopaty) RER (Recurrent Exertional Rhabdomyolisis) PSSM-1 PSSM-2

terug naar boven

Symptomen acute spierbevangenheid
	Niveau 1 • paard staat met omhooggebogen rug • stijve achterhand Niveau 2 • paard wil niet graag lopen • stijve verkorte pas • trillen en knikken met achterhand • spieren achterhand zijn stijf, gezwollen en pijnlijk Niveau 3 • paard weigert te lopen • zweten • angstig • wijde neusgaten • verhoogde hart- en ademhalingsfrequentie • roodbruine urine • paard wil liggen en komt niet overeind

terug naar boven

Mogelijke oorzaken spierbevangenheid

• onregelmatige training • te veel energierijk voer (te veel suikers en zetmeel) in verhouding tot de hoeveelheid beweging • verstoorde verhouding Calcium-fosfor • excessieve training wanneer het paard niet in goede conditie is • veel opwinding of spanning (vaak erfelijk bepaald) • kan symptoom zijn van een ziekte van het paard (PSSM, RER) • vele onbekende oorzaken

terug naar boven

Acute spierbevangenheid - Sporadic Equine Rhabdomyolyse (SER)

Mogelijke oorzaken • excessieve training wanneer het paard niet in goede conditie is • te veel energierijk voer (te veel suikers en zetmeel) in verhouding tot de hoeveelheid beweging • verliezen van vocht en elektrolyten door veel zweten b.v. bij lange afstandsritten op hete dagen • training als het paard griep heeft of een herpes-infektie Paarden die tijdens rustdagen geen aangepast rantsoen krijgen, kunnen de volgende dag spierbevangen raken.

Bij deze typische "maandagziekte" is de aandoening het gevolg van een te grote hoeveelheid energie die zich in de spiercel heeft opgehoopt. Dit komt voor op momenten dat het paard met het voer (grote) hoeveelheden energie opneemt, maar dit niet hoeft te gebruiken voor het verrichten van arbeid. De energie uit het voer wordt dan opgeslagen als "reserve energie", voor als er weer arbeid verricht moet worden. Om te kunnen worden gebruikt voor het bewegen, moet de opgeslagen energie eerst verbrand worden. Deze verbranding vindt onder normale omstandigheden plaats door gebruik te maken van zuurstof dat in de spieren aanwezig is. Als er echter heel veel reserve energie moet worden verbrand, is er niet voldoende zuurstof en vindt de rest van de verbranding zonder zuurstof plaats. Bij deze vorm van verbranding wordt melkzuur gevormd. Dit melkzuur stapelt zich op en veroorzaakt pijn tijdens of na de inspanning. De spiervezels kunnen opzwellen waardoor de celwanden kapot kunnen gaan. Je kunt het gevoel bij je paard dan het beste vergelijken met ernstige spierpijn bij jezelf.

Wat te doen? • raadpleeg altijd een dierenarts • zo veel mogelijk rust • niet vervoeren • houd paard warm en uit de wind • zet hem in een ruime box om verwondingen te voorkomen • geen eten geven (in ieder geval geen krachtvoer) maar wel drinken • stel rantsoen samen in overleg met dierenarts • geen krachtvoer, vezelrijk hooi

terug naar boven

Recurrent Exertional Rhabdomyolysis - RER

De paarden laten meer of minder sterke gespannen spieren zien, die pijnlijk zijn en de prestaties verminderen. Stress speelt hierin een belangrijke rol. Oorzaken • een stofwisselingsprobleem van de spieren De oorzaak ligt waarschijnlijk bij een verstoorde calcium-regulatie. De symptomen komen veelvuldig voor bij getrainde paarden, maar de paarden zijn beslist niet overtraind.

Symptomen • meestal milder dan bij acute spierbevangenheid • er is een steeds terugkerende spierbevangenheid zonder dat men de oorzaak direct kan vinden: Geen verkeerde voeding, geen verkeerde trainingen. • paard vertoont geen werklust, vooral in de snellere gangen

Diagnose Er bestaat geen ��nduidige diagnostiek bij RER. De diagnostiek bestaat uit een gezamelijk beeld van een bloedonderzoek en een spierbiopsie.

Wat te doen? • Controleer in je voeding de verhouding Calcium-fosfor (1,5-2,5:1), voldoende calcium en de overmatige/onvoldoende aanwezigheid van mineralen (b.v. magnesium). • Alles wat je kan doen om zoveel mogelijk stress te voorkomen, zowel met training als wedstrijden, als ook met voeding en dagritme. • Overtuig je ervan dat je paard geen maagproblemen heeft en voorkom een veranderde PH-waarden (zuurgraad) in de maag door voorzichtig te zijn met krachtvoer. • Wanneer het paard meer energie nodig heeft, kan plantaardige olie bijgevoerd worden; bijvoorbeeld 150-200 ml per dag. Olie is een energiebron die alleen aëroob (met zuurstof) verbrand kan worden. Bij deze verbranding wordt geen melkzuur gevormd, zoals bij energie uit zetmeel en suikers wel het geval kan zijn. Voor de vertering van olie is extra vitamine E in het rantsoen nodig. Laat het paard langzaam wennen aan een olierijk rantsoen. • RER-paarden lijken te profiteren van een chroomrijke voedingssupplement. PSSM-paarden niet! Chroom komt o.a. voor in gerst, melasse, lijnzaad(olie) oliën en vetten.

terug naar boven

(Equine) Polysacharide Storage Myopathy - EPSSM/PSSM

Er zijn storingen in de stofwisseling van de koolhydraten. (opslag van glycogeen) Bij PSSM is 1 allel (hetetozygoot) of zijn 2 allellen (homozygoot) defect.

Oorzaken • erfelijke ziekte (onder andere Quarter Horses en Paint Horses) • voedingstekorten (vit. E en selenium) • trainingsfouten • vergiftiging type 1. een gen defect type 2. is nog onduidelijk Bij PSSM neemt het paard het suiker uit het bloed sneller op en maakt meer glycogeen (bruikbare suiker voor de spieren) aan dan normaal, door een defect in het GSYS1 gen. Het glycogeen die het lichaam opslaat (brandstof) wordt onbruikbaar opgeslagen en hoopt zich op in de spieren. De spieren hebben geen brandstof meer want de glycogeen is tenslotte onbruikbaar, de spieren raken hierdoor in paniek en er wordt door de spieren melkzuur aangemaakt. Dit doet het lichaam om de spieren te beschermen. Hierdoor ontstaat spierkramp, dus spierbevangenheid. Door de melkzuur en ammonia stoffen raken de spieren beschadigd.

symptomen • vermagering • lusteloos • als bij acute spierbevangenheid maar dan milder en onregelmatig aanwezig • openbaart zich vaak na 10-20 minuten training • bij het hervatten van een training • symptomen kunnen aanwezig zijn zonder training Gedurende periodes zijn de paarden lui, zijn af en toe kreupel, een gespannen buik en ontwikkelen een stotende ademhaling in de flank. Als ze stoppen met bewegen kunnen ze zich strekken alsof ze moeten urineren. Ze hebben pijn, zijn stijf, zweten en hebben vaste, harde spieren, vooral de achterhand. Sommige paarden rollen direkt na de oefeningen. De meeste PSSM-paarden hebben een geschiedenis van regelmatige perioden met spierstijfheid bij aanvang van de training.

Diagnose • type 1: bloedonderzoek of onderzoek van een haar met haarwortel • type 2: spierbiopt Door de melkzuur en ammonia stoffen raken de spieren beschadigd wat de hoge ck ast en ldh waarden geeft bij bloedonderzoek. Het is belangrijk om je paard te laten testen. Mocht je paard op bloed of haar negatief zijn voor PSSM type 1 dan is een biopt nog een mogelijkheid.

Wat te doen? Bij PSSM kane een paard kan slecht het foutief opgeslagen glycogeen verbranden. De enige optie is op zoek gaan naar een andere brandstof. Wat overblijft is vet! Echter kan vet zonder een supplement genoemd L-Carnitine niet of moeilijk de spiercel inkomen (drager) om als brandstof gebruikt te worden. Tevens moet een hoog zetmeel (koolhydraten) en suiker percentage worden geëlimineerd (uit het voer, namelijk lager dan 15% tezamen per KG). Het vetpercentage is optimaal tussen de 7 en 12% (per kg). Dit kun je makkelijk beïnvloeden door het toevoegen van soja of zonnebloemolie. Het beste is maiskiemolie echter is dit wel de duurste van de 3. Het dieet voor een PSSM-paard is volkomen veilig en zelfs gezonder voor een paard dan biks of paardenvoer waar veel zetmeel en suiker in zit. Als je een vetrijk dieet volgt of een dieet met een laag vetpercentage (7-12% per kg) moet je het supplement aanpassen: L-Carnitine (hoog vet perc) of acetyl L - Carnitine (laag vet perc). Het vermoeden bestaat dat bij een hoog vetpercentage (400 tot 600 ml per dag) het kan voorkomen dat je paard insulineresistent kan worden. Er zijn PSSM-paarden die beter reageren op hoog vet, echter moet je deze optie als laatste bewaren. Een chroomrijk dieet (zoals bij RER) is op grond van de insuline-verhogende werking bij PSSM juist contraproductief.

terug naar boven

Behandeling spierbevangenheid

Acute hoefbevangenheid • raadpleeg altijd een dierenarts • zo veel mogelijk rust • niet vervoeren • houd paard warm en uit de wind • zet hem in een ruime box om verwondingen te voorkomen • geen eten geven (in ieder geval geen krachtvoer) maar wel drinken • stel rantsoen samen in overleg met dierenarts • geen krachtvoer, vezelrijk hooi PSSM • dagelijkse beweging, training • caloriën in de vorm van vet

terug naar boven

Voorkomen spierbevangenheid

Vatbaarheid Een paard dat eenmaal spierbevangen is geweest is erg vatbaar voor herhaling van het probleem. Wat te doen • voorkom overbelasting van de spieren, dus zorg voor een goede warming up en cooling down • geef altijd passende voeding en hoeveelheden in balans met de gevraagde prestatie • Wanneer het paard meer energie nodig heeft, kan plantaardige olie bijgevoerd worden; bijvoorbeeld 150-200 ml per dag. Voor de vertering van olie is extra vitamine E in het rantsoen nodig. Laat het paard langzaam wennen aan een olierijk rantsoen. • geef ruim voldoende ruwvoer. Let op dat de energiewaarde niet te hoog is: Ruwvoer kan veel suikers bevatten. Laat bij twijfel een ruwvoeranalyse uitvoeren • zorg voor de juiste hoeveelheid en verhouding van calcium ; fosfor (1,5-2,5 : 1) en mineralen zoals magnesium • voorkom stress • geef een PSSM-paard, zodra de acute spierbevangenheid is verdwenen, regelmatige dagelijkse beweging met een langzame opbouw. Ondersteunende ingrediënten zijn o.a.: Vitamine E, Vitamine C, Selenium, {anti-oxidanten}, Gist en {organisch zwavel}.

terug naar boven

Vooruitzichten

Na een acute spierbevangenheid kunnen de spieren zich geheel herstellen binnen 3 - 4 weken. Als er behoorlijk schade is, kun je waarnemen dat de spiermassa van het paard is afgenomen omdat het lichaam de beschadigde proteÏnen verwijderd. Dit herstel duurt 2 - 3 maanden. 75% van de paarden met PSSM hadden geen last meer van spierbevangenheid na een aangepast dieet en dagelijkse beweging. Ze blijven echter altijd vatbaar voor een acute spierbevangenheid vooral na verandering van een trainingsschema. Vatbaarheid Een paard dat eenmaal spierbevangen is geweest is erg vatbaar voor herhaling van het probleem.

terug naar boven

Dressuuroefeningen in zakformaat
	Wil je verschillende dressuuroefeningen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............
Springoefeningen in zakformaat
	Wil je verschillende springoefeningen en enkele parcoursschetsen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............

terug naar boven