Website vergroten/verkleinen: cltr-knop + scrollen
Headshaking syndroom
| Inleiding | |
|
Het headshaking syndroom of fotosensitief hoofdschudden is een conditie waarbij het paard schudt met zijn hoofd in reactie op zonlicht, wind, regen, beweging, stress enz. Het paard kan weinig overlast hebben van het gevoel of vertoont heftige paniek of extreme pijn. De ziekte heet niet voor niets "headshaking", in het Nederlands hoofdschudden, want het uit zich voornamelijk in hoofdbewegingen, die variëren van eenvoudige korte knikken tot aan heftig met het hoofd slaan. Deze beweging is voornamelijk vertikaal, naar beneden en naar boven, maar het kan ook horzontaal voorkomen of in een kringetje verlopen. Na enige tijd van arbeid verergeren de symptomen meestal. Het normaal functioneren als sportpaard is soms niet of slecht mogelijk. Het schudden met het hoofd is weliswaar een normaal gedrag als paarden zich bijvoorbeeld gestoord voelen door insecten of opgewonden zijn. Treed het slaan met het hoofd echter op zonder een zichtbare reden van buitenaf, dan zal het zeer waarschijnlijk om het headshaking syndroom gaan. Paarden kunnen het gedrag vertonen tijdens het werk, maar ook in de stal of in de wei. Vaak is de mate van de ziekte seizoensgebonden. |
|
terug naar boven
| Mogelijke symptomen | |
|
De ondergenoemde verschijnselen die kunnen optreden zijn afhankelijk van de oorzaak. Symptomen • onregelmatig schudden en bewegingen met het hoofd, meest op en neer • jeuk aan de neus, onrustige neusvleugels en schuren van neusvleugels aan voorwerpen • veel proesten • slaan met de voorbenen • wijd open en rode neusgaten • gezwollen en tranende ogen De intensiteit, duur, het optreden van de symptomen variëren naar gelang de oorzaak en in sommige gevallen afhankelijk van het seizoen. Het hoofdschudden kan af en toe licht voorkomen of kan altijd en heel heftig zijn. Het is er hoofdzakelijk in de beweging onder de ruiter en bij het longeren, meestal in draf. Maar ook in de stal of in de wei kan het voorkomen. Patienten die last hebben van een geprikkelde trigeminuszenuw wrijven vaak en graag met hun neus tegen voorwerpen, hun benen of over de grond. Vooral met de neusvleugels. Ze proesten vaak heftig, slaan reflexmatig met de voorbenen en verstoppen hun hoofd onder de staart van andere paarden. |
let op neusvleugels! |
terug naar boven
| Mogelijke oorzaken | |
|
De echte oorzaak is nog niet bekend. Mogelijk spelen een combinatie van factoren een rol. • allergie • gevoelig voor de zon (photosyntetisch hoofdschudden) • gevoelig voor vliegjes • voeding • geprikkelde zenuw in hoofd, de trigeminale zenuw Een zenuw in het hoofd (trigeminale zenuw), vlak boven het oog, is verantwoordelijk voor de gevoeligheid van het aangezicht, neus en lippen. Deze zenuw kan overgevoelig of geïrriteerd zijn en mogelijk de reacties op gang brengen. |
|
|
Allergie De allergie lijkt een bijkomende oorzaak. Het paard is om de één of andere reden extra gevoelig voor pollen en/of bloeiende bomen. Die extra gevoeligheid zou veroorzaakt kunnen worden door een geïrriteerde trigeminale zenuw. Paarden kunnen ook allergisch reageren op stof. Spuit de stallen regelmatig schoon en sla geen hooi op boven de stallen. Schud het hooi niet uit in de buurt van je paard en voer natgemaakt hooi. De bodem van een trainingsruimte kan te stoffig zijn waardoor je paard reageert tijdens het rijden. |
|
|
Gevoelig voor zonlicht (photosensitief headshaken) Wanneer het gedeelte van de trigeminale dat naar haar het oog loopt geïrriteerd is, wordt het paard gevoelig voor fel licht. |
photosensitief headshaking |
|
Voeding Sommige paarden zijn gevoeilig voor stof in hooi of bepaalde soorten/merken krachtvoer. Het is aan te raden om geen oud hooi te voeren en het hooi nat te maken. Met het krachtvoer kun je experimenteren om te kijken of het headshaken verbetert. |
|
|
De trigeminale zenuw Een zenuw in het hoofd is verantwoordelijk voor de gevoeligheid van het aangezicht, neus en lippen. Deze zenuw kan overgevoelig of geïrriteerd zijn en mogelijk normale reacties veranderen in abnormale heftige racties. Het paard heeft dan een vorm van aangezichtspijn waarbij de aanraking van iedere vlieg een aanval lijkt van een horde stekende vliegen. Lees meer....... |
|
terug naar boven
| Diagnose | ||
|
Omdat het ziektebeeld van headshakers zo complex is, is een preciese diagnose moeilijk en het kost tijd. De dierenarts heeft de observatie van de eigenaar hard nodig om eventueel tot conclusies te kunnen komen. Observeer je paard en noteer waar en wanneer het voorkomt, hoe lang, hoe heftig en welke symptomen. Bekijk kritisch de wijze van huisvesting en voeding. Stel jezelf de volgende vragen: • gebeurt het headshaken alleen als je rijdt? - Controleer of je te onrustig bent met de inwerking van de teugel waar je paard op reageert door met zijn hoofd te schudden. - Controleer of je paard pijn aan de rug, gebit of bijvoorbeeld de oren heeft • komt het niet voor in de wintermaanden? - verergert het als de zon fel schijnt? - verergert het als het waait, regent, sneeuwt? - verergert het als er veel vliegjes zijn? • vergert het als je paard gestresst is, bijvoorbeeld in een vreemde omgeving? • gebeurt het headshaken (ook) in de wei? • gebeurt het headshaken (ook) in de stal? • schuurt hij vaak met zijn neusvleugels aan voorwerpen? En of is hij onrustig met zijn neusvleugels? Vervolgens kan de dierenarts een klinisch onderzoek voorstellen. Daarbij kan het volgende aan bod komen: • bekijken van het paard tijdens de beweging alsook in stilstand • onderzoeken oren, ogen, mond en neusingang • r�ntchenfoto van de hals, wervelkolom en benen • trigemineszenuw verdoven • allergietesten uitvoeren • bloedonderzoek op virussen |
terug naar boven
| Mogelijke behandelingen | ||
|
De behandeling is afhankelijk van de oorzaak. Soms is de oorzaak niet te bahandelen en kun je alleen de sympptomen bestrijden. Soms moeten meerdere maatregelen teglijk genomen worden. • masker om uV-licht te blokkeren • neusnetje • magnesium supplement • antihistamine en/of inentingen tegen allergie • behandling trigeminale zenuw • acupunctuur, chiropractie, Osteopatie |
||
  |
Neusnet Het duurt even voordat je paard eraan gewend is, maar als je paard last heeft van kleine vliegjes in of bij zijn neus, kan het een oplossing bieden. Het neusnetje gebruik je alleen tijdens het rijden of de training waarbij je het onder de neusriem op zijn plaats houdt, de neusgaten moeten geheel bdekt zijn. Een neusnetje in de wei werkt niet omdat het niet op zijn plaats gehouden kan worden door het halster. Een masker met daaraan een neusnet is een redelijk alternatief, maar het bedekt ook niet de neusgaten. |
|
|
Masker Ter voorkoming van zonnenbrand op de neus en allergie voor UV-licht. Het masker wordt altijd gedragen, eventueel ook tijdens de training. |
 |
|
|
Cranial sacral therapie Door middel van massage en handoplegging wordt de zenuw in het hoofd en de rug tot aan de staart tot rust gebracht. |
||
|
Dieet Bekijk kritisch wat je je paard voert en doe eventueel aanpassingen. Een toevoeging van een mineraalblok kan helpen zo ook de toevoeging van vitamine C, lijnzaadolie en quercitine. Magnesium De toevoeging van een magnesium supplement helpt nerveusiteit te verminderen waardoor de symptomen kunnen afnemen maar echter niet geheel verdwijnen. |
||
|
Voorkomen De oorzaken kun je zoveel mogelijk proberen te vermijden: • zonlicht: gebruik maskers, UV-beschermers en dekens, donkere stal, 's nachts weidegang • wind: vermijd ventilatoren direkt op het hooftd en vermijd het geluid van ventilatoren • rijden: kan mogelijk met een neusnet of masker en/of rijd in een binnenhal. Vermijd het rijden als de symptomen optreden. • stress: rustig en ontspannen losrijden. Rijd veel voorwaarts-neerwaarts. • insecten: vliegafweer middelen kunnen nuttig zijn. Neusnet en/of vliegenmasker gebruiken, ook tijdens het rijden. Vermijd het rijden in lang gras en in de buurt van bomen of coniferen. • allergie: neusnet en/of vliegenmasker gebruiken, ook in de wei, en rijd niet in lang gras of in de buurt van bloeiende bomen. |
||
|
Operatie Met medicamenten kun je de trigeminale zenuw enigszins tot rust brengen. |
||
terug naar boven
| Trigeminale zenuw - drielingzenuw | ||||||
Sinds een paar jaar is men erachter dat al de uiteenlopende kenmerken van verschillende problemen, waaronder headshaken, bij elkaar lijken te horen wanneer er sprake is van gezichtszenuwpijn, ook wel aangezichtspijn genoemd. Dus in plaats van een veelvoud aan oorzaken aan te wijzen, die op zichzelf geen van allen overtuigend zijn, beschikt de wetenschap nu over een hypothese die alle symptomen van het syndroom onder één noemer kan vangen: Problemen veroorzaakt door de trigeminale zenuw. Is deze overprikkeld of beschadigd raakt het paard overgevoelig en reageert al op geringste gevoelens zoals wind, stof, pollen of sneeuwvlokken. Het jeukt verschrikkelijk en het doet soms zelf zeer. Wanneer het de oogzenuw betreft kan het paard extreem gevoelig zijn voor zonlicht. |
||||||
• Eén tak geeft gevoel aan het onderkaakbot, het ondergebit en staat ook in verbinding met de zachte delen van tong, kin, lippen en tandvlees. Hij vertakt eveneens naar de speekselklieren en de huid van de oren. Zijn naam onderkaakzenuw dankt hij hieraan. • De tweede tak voorziet de bovenkaak van zintuiglijk gevoel in het bot, het bovengebit, het harde en zachte verhemelte, de neusslijmvliezen, de lippen en het tandvlees in de onderkaak en wordt daarom bovenkaakzenuw genoemd. • De derde tak regelt de zintuiglijke waarneming van het oog, het ooglid, de traanbuisjes, de voorhoofdshuid en het nabije neusslijm. Het is duidelijk te begrijpen waarom deze derde zenuw de ophtalmische tak wordt genoemd, of wel de oogzenuw. |
||||||
|
Directe prikkeling Een directe prikkeling in de hersenen door acute pijn kan heel goed verklaren waarom een paard met zijn hoofd gaat gooien. Chronische pijn Chronische pijn zal veeleer een doffe botpijn geven, zoals wij last kunnen hebben van chronische kiespijn. Een dergelijke pijn kan leiden tot het vastzetten van de kaken, nek, ruggengraat en ledematen. Overdraagbare pijn Overdraagbare pijn van de bovenkaakzenuw zou een verklaring kunnen geven van het proesten, constant briesen en mond wrijven in het kopschudden-syndroom. Indirecte prikkeling door overdraagbare pijnen via de oogzenuw zou de gevoeligheid voor fel zonlicht kunnen verklaren, met het spastisch knipperen van de ogen en de kopschuwheid rond de maantop. Prikkeling van de traanbuisklieren kan ook de oorzaak zijn van de neusvloeiïng en het veelvuldige briesen. De klinische uitingen van het kopschudden-syndroom laten een pathologische overdrijving zien van een normale respons. Een gezond paard zal reageren op zo'n prikkeling door even zijn hoofd op te gooien alsof er een vlieg op zijn hoofd is geland. Een paard met aangezichtspijn zal reageren alsof hij geplaagd wordt door een hele zwerm van gemeen bijtende vliegen die niet weg willen gaan. |
||||||
|
Het bit Pijnsignalen zullen direct naar de hersenen gezonden worden vanuit elke plek in het tandvlees, de lippen, het verhemelte, de tong en de kiezen waarop het bit druk uitoefent. Indirecte prikkeling op de plaats waar het bit drukt op het tandvlees, kan leiden tot overgevoeligheid, zoals tintelingen, speldenprikjes en zelfs echte acute pijn. Zulke prikkelingen in de onderkaakzenuw kunnen heel goed de gevoeligheid van de oren veroorzaken, die veel paarden hebben. Overdraagbare pijn van de lagen kan langs de banen van de onderkaakzenuw naar prikkeling op de tong leiden. Daar kan een tong overgevoelig van worden. Misschien dat paarden die daarop �doof� geworden zijn daardoor wel zo'n �mond� hebben ontwikkeld. Dergelijke prikkeling op de trigeminale zenuw kan inderdaad uitmonden in kiespijn. De meeste paarden met het headshaking-syndroom vertonen meer en andersoortige uitingen dan de genoemde die bij het syndroom vastgesteld zijn. Dat plaatst het syndroom in een groter verband. Gedacht moet worden aan de uitingen die bekend staan als de 4 F's: fright flight fight freeze |
||||||
|
de 4 F's De 4 F's zijn in vertaling de 4 V's: �vrezen, vluchten, vechten en bevriezen�. Het zijn uitingen van neurotisch gedrag dat zijn oorzaak kan vinden in dat deel van het centrale zenuwstelsel dat een normale reactie geeft in het paard in tijden van gevaar. Bij aantasting van dit zenuwstelsel, bijvoorbeeld door permanente stress, kan een normale reactie pathologische vormen aannemen. Zo doorgeredeneerd zou de overprikkelheid van de drie gezichtzenuwen een gevolg en niet de oorzaak kunnen zijn. Alle recente onderzoeken wijzen in ieder geval op de dysfunctie van de trigeminale zenuw. Verder onderzoek van de University of California toont aan dat stress een grote rol speelt bij dit syndroom. |
||||||
terug naar boven
| Dressuuroefeningen in zakformaat | |
|
Wil je verschillende dressuuroefeningen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............ |
| Springoefeningen in zakformaat | |
|
Wil je verschillende springoefeningen en enkele parcoursschetsen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............ |
terug naar boven