Worminfecties

Wormen bij een paard
Soorten wormen (meest voorkomend) • Rondwormen    • bloedwormen - strongyliden       - kleine bloedworm - kleine strongyliden ( hoofdzakelijk Cyathostominae spp.)       - grote bloedworm - grote strongyliden (hoofdzakelijk Strongylus Vulgaris)     • spoelworm (Parascaris Equorum)     • veulenworm/draadworm (Strongyloides westeri)     • aarsmaden (Oxyuris Equi)     • longworm (Dictyocaulus arnfeldi) • lintworm (Anoplocephala Perfoliata) • leverbot (Fasciola Hepatica) • horzel larven (Gastrofilis)
	Voertaal: engels In video: Uitleg over mogelijke wormen en hun behandeling. Er wordt veel gesproken. (bot=horzel)

larve kleine bloedworm	spoelworm	lintworm
aarsmaden	aarsmaden eitjes	grote bloedworm
horzellarve	horzel eitjes	veulenworm/draadworm
larve longworm	leverbot	eitje leverbot

terug naar boven

Inleiding en levenscyclus van de wormen

Alle wormen die je bij je paard vindt, zijn parasieten. Een parasiet is een organisme dat leeft ten koste van zijn gastheer. Het is vrijwel onmogelijk om je paard wormenvrij te houden of te krijgen, maar een beperkte worminfectie kunnen gezonde paarden goed zelf bestijden. Je kunt er wel veel aan doen om de infecties met wormen (cyathostominae) zoveel mogelijk te voorkomen door o.a. de mest dagelijks te verwijderen uit het weiland. Paarden kunnen met wormen besmet raken door het opeten van eieren en/of wormlarfjes die op het gras zitten. De wormlarfjes worden in het paard volwassen (ze vervellen meerdere keren) en gaan eieren produceren. Deze eieren komen met de mest mee naar buiten. De eieren of de uitgekomen larfjes worden dan, direct of via een tussenweg of tussengastheer, weer opgenomen door het paard.

terug naar boven

Symptomen wormbesmetting
De symptomen zijn sterk uiteenlopend. Algemeen • vaak mager met een dikke buik • doffe vacht • een slechtere conditie • mogelijk diarree (vooral in de herfst en winter) • koliek • bloedarmoede • luchtwegproblemen Algemeen kan gesteld worden dat parasitaire besmettingen nog altijd een zeer belangrijke oorzaak zijn van een verminderde algemene conditie, diarree en koliek.
	Taal: Engels In video: Mest met vele soorten wormen

terug naar boven

Kleine bloedwormen - kleine strongyliden - Cyathostominae
Bron: www.reiter-pferde.de	4 tot 26 mm lange, rode wormen. Er zijn wel 50 verschillende soorten en zij vormen de meest voorkomende als ook de belangrijkste parasieten bij een paard. Plaats: volwassen wormen: blinde- en dikke darm bij alle leeftijden behalve pasgeboren veulens larven: in de darmwand van de dikke- en blinde darm
Symptomen • doffe vacht • diarree • vermageren • vochtophoping in benen en onderbuik • soms kreupelheid
Levenscyclus Uit de eieren van de kleine bloedworm, die zich op het land bevinden, komt binnen enkele dagen een larfje. De larfjes kunnen op de wei tot wel 6 maanden overleven. Bij warm en droog weer wordt dit een stuk korter. Larfjes kruipen in grassprieten omhoog en worden zo door het paard, samen met het gras opgegeten. Eenmaal binnen graaft het larfje zich in in het dramslijmvlies van de blinde- of dikke darm en rijpt. Deze ontwikkelingsfase duurt minimaal 6 weken. Sommige larfjes gaan in een soort winterslaap (geëncysteerd) en doen er veel langer over. De gerijpte larfjes keren terug in de darm, worden daar volwassen, hechten zich vast aan het slijmvlies, voeden zich door bloed te zuigen, en gaan eitjes produceren. • opname larfjes via de mond • ingraven in de blinde- of dikke darmwand • ontwikkelingsfase van minimaal 6 weken (sommige larfjes kapselen zich in en komen tevoorschijn bij weinig volwassen wormen in de darm) • terugkeer in dikke darm en volwassen worden • uitscheiden eitjes op het gras • larfjes binnen enkele dagen uit eitje • larfjes klimmen langs grashalm (of stalwand) omhoog
	Taal: Engels In video: Levenscyclus van de Kleine en Grote bloedworm.
Schade Grote hoeveelheden groeiende en zich verplaatsende larfjes in de darmwand van het paard kunnen een ontstoken darmwand opleveren en hierdoor diarree en/of koliek veroorzaken! Doordat de wormen door de bloedvaten heen migreren, worden niet alleen de bloedvaten van de darmen beschadigd maar soms ook de slagaders van de achterbenen, waardoor ernstige kreupelheid ontstaat. De meeste schade wordt veroorzaakt door de larven die zich in het slijmvlies van de darm bevinden. In de winter wordt deze ontwikkelingscylus onderbroken: de opgenomen larven verblijven, zonder verdere ontwikkeling, ingekapseld in het slijmvlies. op een bijzondere prikkel van buitenaf (meestal als er zich weinig volwassen wormen in de darm bevinden) kunnen tot wel vele honderdduizenden ingekapselde larfjes zich gelijktijdig verder ontwikkelen en uit het slijmvlies tevoorschijn komen. Het slijmvlies van de dikke darm wordt daardoor extreem beschadigd. Deze massale migratie wordt vooral waargenomen bij 2-5 jarige paarden aan het einde van de winter tijdens het toenemen van de voorjaarstemperaturen. Ook het ontwormen kan een dergelijke reactie veroorzaken.
Diagnose Wormeitjes in mest. De ingekapselde larfjes kunnen niet gevonden worden door middel van mestonderzoek.
Behandeling Wormmiddelen met ivermectine zijn de eerste keus bij besmettingen met bloedwormen. Paarden tot 5 - 6 jaar zijn extra gevoelig voor ingekapselde larfjes. Wanneer zij in het najaar in besmette weides hebben gelopen is het raadzaam om ze in november-december preventief te behandelen met moxidectine. Andere wormmiddelen zijn niet actief tegen de ingekapselde stadia. Het is handig om dit te combineren met een behandeling tegen lintwormen en horzellarven.

terug naar boven

Grote bloedworm - Strongylus vulgaris
Bron: www.ap-pferdepraxis.net	Van de grote stronglyliden is deze bloedworm (strongylus vulgais) de gevaarlijkste. 1.7 tot 2.5 cm lang, roodbruin (bij enkele informatieve sites wordt gesproken over witte wormen) Plaats volwassen wormen: in de blinde- en dikke darm larven: in de wanden van darmslagaders
Symptomen • ernstige koliek • verminderde algemene conditie • soms koorts • soms diarree • geen eetlust • stoornissen in de ontwikkeling • doffe vacht
Levenscyclus Als de grote strongylide larven bij het grazen worden opgenomen werkt de larve zich bij aankomst in de dikke darm door de darmwand en verplaatst zich langs de slagaders van de dikke darm naar de grote lichaamsslagader of aorta. Hier aangekomen vindt een vervelling plaats waarna de larfjes zich via de bloedbaan weer terug naar de dikke darm laten voeren. Hier dringen ze weer door de darmwand heen om binnen in de darm zich tot volwassen worm te ontwikkelen.
Ontstaan van schade De grootste schade wordt veroorzaakt door de veplaatsing van de larve door het lichaam. Doordat ze zich door de darmwand heenboren veroorzaken ze ter plekke bloedingen. De bloedvaten kunnen met ontstekingen reageren, wat kan leiden tot het ontstaan van bloedstollingen die kunnen vastlopen in de darmslagader. Dit kan leiden tot een blaoedvatafsluiting. Ter plekke zal de bloedvoorziening van de darmwand onvoldoende zijn waardoor stukjes darm kunnen afsterven. Dit gaat gepaard met heftige koliek. Door het gebruik van effectieve ontwormingsmiddelen is het belang van de grote bloedworm de laatste 15 jaar sterk afgenomen. Op veel paarden bedrijven komen grote strongyliden niet meer voor.
Diagnose Spoelwormen worden zelden gevonden bij paarden ouder dan 2 jaar. Wormeitjes in mest.
Behandeling Ontwormen

terug naar boven

Veulenworm of draadworm - Strongyloides westeri
Bron: www.ap-pferdepraxis.net	8-9 mm lange, zeer dunne wormen Plaats slijmlaag van het eerste gedeelte van de dunne darm
Symptomen tot ongeveer 1 maand: • diarree • sufheid • gewichtsverlies • niet willen drinken
Levenscyclus: Deze worm kan zowel parasitair in de paardendarm als niet parasitair in het strooisel vermeerderen. Veulenworminfecties komen voor bij jonge veulens. Net na de geboorte wordt een bestaande sluimerende infectie in het moederdier geactiveerd en komen de larfjes via de moedermelk in het veulen terecht. Binnen 10 dagen na opname door het veulen kunnen de opgenomen larven zich al ontwikkeld hebben tot volwassen wormen die weer eitjes uitscheiden met de mest. De larfjes die uit deze eitjes komen, kunnen dwars door de huid van het veulen kruipen en zo het jonge dier herinfecteren.
Schade: • ontsteking slijmlaag darm en daardoor diarree, voornamelijk in 2e levensweek • lokale ontsekingen door het binnendringen door de huid
Diagnose De aanwezigheid van eitjes met daarin een larfje bevestigt de infectie. Bij mestonderzoek van vooral wat oudere veulens kunnen ook veulenwormeitjes geteld worden.
Bestrijding: Goede stalhygiëne is essentieel om ernstige infecties te voorkomen. Dit houdt in: het dagelijks verwijderen van de (veulen)mest, de stal droog houden en het regelmatig vervangen van het strooisel.

terug naar boven

Spoelworm (Parascaris Equorum)
Bron: www.wormbestrijding.nl	15 tot 50 cm, dikke witte wormen Plaats volwassen worm: in dunne darm larven: verplaatsen zich door lichaam via lever en longen
Verschijnselen: • hoesten • geen eetlust • lopende neus • gewichtsverlies • lusteloosheid • diarree • verstopping en koliek
Levenscyclus: In tegenstelling tot andere wormen eten de paarden bij spoelwormen de eieren op met het gras en niet de larven. De eitjes kunnen wel 10 jaar in de weide overleven en kunnen het gehele jaar worden opgenomen. Het larfje komt pas uit het ei in het paard. Het larfje kruipt door de darmwand en verplaatst zich via de bloedbaan en lymphevaten naar de lever en uiteindelijk de longen. Vanuit de longen hoest het paard het larfje op en slikt het weer door en zo komt het weer in de darm. Tijdens deze reis door het paard brengt zij veel schade aan, aan met name de longen van het paard. Bij terugkomst in de dunne darm, vindt de laatste vervelling plaats tot de volwassen worm. Veel volwassen spoelwormen in de darm kunnen leiden tot koliek door een verstopping. De gehele ontwikkeling in het paard duurt minstens 10 weken. Doordat de eitjes buiten het paard zo goed kunnen overleven, is elke weide waar paarden hebben gelopen als besmet te beschouwen. • opname eitje via de mond • eitje wordt larve in paard • larve via bloedbaan en lympevaten door lever naar longen • larve wordt opgehoest en weer doorgeslikt • volwassen wormen in darmen • eitjes worden uitgescheiden via mest
	Taal: Engels In video: Levenscyclus spoelworm
Schade: Vanwege het doorboren van de darmwand ontstaan er ter plekke bloedingen en/of chronische darmontstekingen. De beschadigde longen worden gevoelig voor infecties door bacteriën en virussen. Soms "vergissen" de spoelwormenlarven zich en komen in andere organen terecht, waar ze meestal afsterven. Belanden ze echter in de hersens dan kan het tot storingen in het centrale zenuwstelsel leiden. Bij veulens kan een groeiachterstand optreden.
Diagnose Paarden bouwen snel weerstand op tegen spoelwormen. Spoelwormen worden daarom zelden bij paarden ouder dan 2 jaar gevonden. Het is een infectie van veulens vanaf 4 maanden en éénjarige dieren. Controleer bij veulens vanaf 4 maanden ongeveer elke 2 maanden of er spoelwormeneitjes in de mest aanwezig zijn.
Bestrijding van spoelwormen Mest verwijderen. Bij een positief mestonderzoek ontwormen met een product gebaseerd op pyrantel of fenbendazole. Beide middelen werken slechts tegen de volwassen eitjes leggende wormen, niet tegen zich ontwikkelende larven. Resistentie Op veel paarden bedrijven is het belang van de grote bloedworm de laatste 15 jaar sterk afgenomen. Onderzoek aan de faculteit Diergeneeskunde In Utrecht heeft aangetoond dat 63% van de spoelwormen. aanwezig bij Nederlandse veulens. resistent zijn tegen ivermectine, het actieve bestanddeel in veel gebruikte wormkuren als bijvoorbeeld: Eraquell, Eqvalan, Noromectine en Equimectine.

terug naar boven

Longworm
Bron: www.slosser.nl	2.5 tot 7 cm lange, slanke worm Plaats longen Longworm treedt meestal op als paarden samen met ezels gehouden worden. De ezels ondervinden minder last van de longworm en deze kan bij hen meerdere jaren overleven terwijl de longworm een levensverwachting van een jaar heeft bij een paard.
Symptomen: • hoesten • ademnood • verminderde eetlust • vaak aan beide zijden neusuitvloeïng
Levenscyclus: De larven worden opgenomen tijdens het grazen en bereiken via de bloedvaten en lymphebaan de longen, waar de het weefsel doorboren en in de kleine bronchiën terechtkomen. 32 tot 42 dagen na de infectie zijn de longwormen geslachtsrijp en leggen eieren in de longen. Deze worden opgehoest en daarna doorgeslikt zodat ze in het maag-darmkanaal belanden. De eieren, en de reeds uit de eieren gekropen larven, worden via de mest uitgescheiden. Binnen 3-4 dagen ontwikkelen zich de infectieuze larven. • larven worden via mond opgenomen • bereiken longen via lymphevaten en bloedbaan • geslachtsrijpe wormen leggen eieren • eieren worden opgehoest en doorgeslikt • eieren (en larven) worden uitgescheiden via mest
Schade: Schade aan de longen waardoor longontstekingen kunnen ontstaan.
Bestrijding • ontwormen • behandelen van ontstekingen met antibiotica • minstens 3 maanden niet weiden op de besmette weide • geen ezels en paarden samen weiden

terug naar boven

Lintworm - Anoplocephala Perfoliata
Bron: -www.slosser.nl	3 tot 8 cm, wit-gelige platte wormen Plaats volwassen worm: in overgang laatste deel dunne darm (ileum) naar blinde darm Infectiegevaar is het grootst in de late zomer/herfst omdat het aantal mosmijten in de herfst toeneemt.
Symptomen: • darmverstopping en koliek • vermagering • diarree • uitstulping dunnen darm in blinde darm (caecum)
Levenscyclus: Lintwormen leggen pakketjes eieren. Lintwormeitjes worden opgegeten door mosmijtjes, deze mijtjes zijn heel klein en leven op het gras en mos in onze weides maar kunnen ook gevonden worden op hooi en stro. Het paard eet met het gras/hooi ook de mijten en daarmee de larfjes op. In 6 tot 10 weken worden de lintwormen volwassen en gaan ze zelf eieren leggen. Op oudere weides (met veel mos) komen meer mijten voor en is de kans op besmetting met lintwormen dus ook groter. Veel paarden hebben lintwormen maar maar weinig paarden hebben zoveel lintwormen dat ze er koliek van krijgen. • uitgescheiden eitjes belanden in gras • mosmijt eet ze op • eitje ontwikkelt zich tot larve • paard eet mosmijten met larven met de voeding • lintworm wordt volwassen in blinde darm en legt eitjes • eitjes worden uitgescheiden
	Taal: Engels In video: Uitleg gedeelte spijsvertering Levenscyclus lintworm
Schade: Doordat de lintwormen op de overgang van de dunne naar blinde darm zich vasthechten ontregelen ze de normale darmbewegingen en kunnen ze ernstige koliek veroorzaken waarbij de dunne darm uitstulpt in de blinde darm (caecum). Lintwormen die zich hoofdzakelijk ophouden in de overgang van dunne- naar dikke darm kunnen chronische slijmvliesontsteking en -verdikking veroorzaken. Bij een grote infectie kunnen er darmonstekingen ontstaan met mogelijk een scheuring van de darm tot gevolg.
	Taal: Engels In video: Schade veroorzaakt door de lintworm
Diagnose Lintwormen leggen pakketjes eieren, hierdoor zitten er niet verspreid door de hele mesthoop eieren (zoals bij de andere wormen) en is het aantonen van lintwormeieren in de mest moeilijk. Een negatief mestonderzoek op lintwormen wil dus ook niet zeggen dat er geen lintwormen aanwezig zijn! Wel kan de eigenaar vaak de afgestoten lichaamssegmenten van de lintworm waarnemen in de mest.
Bestrijding 2 mogelijkheden: Alleen tot behandeling overgaan indien je lintwormpakketjes (segmentjes) op de mest ziet, of als infectie wordt aangetoond door mestonderzoek. Een blinde behandeling tenminste elke 2 jaar met een middel tegen lintwormen. Je kunt deze behandeling combineren met een behandeling tegen horzellarven na de eerste nachtvorst in december-januari. Lintwormen zijn niet gevoelig voor het wormmiddel ivermectine. Wel zijn de wormen gevoelig voor praziquantel.

terug naar boven

Aarsmaden (Oxyuris Equi)
Bron: www.gezondheid vanmijnpaard.nl	mannetje: 1 cm, vrouwtje: tot 15 cm, wit-grijze ronde wormen Plaats laatste stukje dikke darm en rectum rond de anus In Nederland komen Aarsmaden niet zoveel voor.	Bron: www.gezondheid vanmijnpaard.nl
Symptomen: • de plakkerige eitjes op de anus veroorzaken jeuk • kapot schuren staart vanwege de jeuk • verslechtering conditie • onrustig en eventueel slecht eten
Levenscyclus De volwassen wormen leven in het laatste stukje dikke darm (endeldarm) van het paard. Als het paard uitrust kruipen de wormen via de anus naar buiten en plakken hun eitjes rondom de anus vast. De worm kruipt weer terug. Doordat het paard steeds bijt en likt vanwege de jeuk wordt het eitje weer opgenomen en ontwikkelt zich tot larve. De larve komt in de dikke darm terecht. Na een maand of 4-5 zijn de larven volwassen. • opname eotjes via mond • ontwikkeling van larve en tot volwassen worm in dikke darm (endeldarm) • kleverige eitjes worden rond anus gelegd en worm kruipt terug in endeldarm • eitje wordt weer opgenomen
	Taal: Engels In video: Levenscyclus van aarsmaden.
Schade De opgenomen larven voeden zich met slijmvlies van de dikke darm en zorgen zo voor beschadigingen van de darmwand. Het paard kan zijn staart of anus kapot schuren.
Diagnose Doordat de eitjes niet in de mest worden afgezet maar op de huid rond de anus, zullen er bij mestonderzoek niet vaak eitjes worden gevonden. Rond de anus kan een kleverig slijm met eitjes worden waargenomen. Soms worden volwassen wormen in de mest gezien door de eigenaar.
Bestrijding Ontwormen met een middel dat werkzaam is tegen aarsmaden. Bijvoorbeeld: Ivermectine. Aarsmaden zijn niet altijd gevoelig voor ivermectine.

terug naar boven

Horzel larven (Gastrofilis)
Bron: www.slosser.nl Bron: www.slosser.nl	Horzellarven zijn eigenlijk geen wormen maar passen wel bij deze groep parasieten omdat ze ook in de maag van het paard zitten. Horzelvliegen: 8-18 mm groot, bruin, dicht behaard en lijken op bijen. Horzellarven: 1.5 cm lange rood-bruine, tonvormige larven met meerdere rijen stekels. Horzeleitjes: gele stipjes Plaats larven: in mondholte en maag eieren: op voorbenen, manen en flanken	Bron: www.ap-pferdepraxis.net Bron: www.equestrian andhorse.com
Symptomen • koliek • wisselende eetlust • diarree • vermageren • bloedarmoede Veulens • verminderde prestaties • stoornissen in de ontwikkeling • verminderde weerstand
Levencylcus Paardenhorzels leggen in de nazomer (juni-september) kleine gele eitjes op de voorbenen, flanken en manenkam van paarden. Elke vlieg legt ongeveer 1000 eitjes. Je paard kan erg onrustig worden en gaan renen door het aanvliegen van de horzels. Het paard (of een ander paard) likt deze eitjes op, de eitjes komen uit en de larfjes kruipen in het mondslijmvlies, tandvlees en de tong van het paard. Na ongeveer 3-4 weken gaan de larven naar de maag waar ze zich vasthechten op de overgang van de maag naar de dunne darm. De larven blijven tot het begin van de volgende zomer (8-10 maanden) in de maag en komen daarna met de mest naar buiten. De larven kruipen vanuit de mest in de aarde en na een aantal vervellingen verschijnt de volwassen vlieg en begint de cyclus opnieuw. • horzelvlieg legt eieren, meest op de voorbenen • de door het likken uitgekomen larven I komen in de mondholte • larven I graven zich in in slijmvlies • na vervellen komen de larven II in maag en groeien tot larve III • de rijpe larven III verblijven 8-10 maanden in maag • larven worden uitgescheiden • larven verpoppen zich tot horzelvlieg
	Taal: Engels In video: Levenscyclus van de horzel
Schade Meer dan 50% van de Nederlandse paarden is geïnfecteerd met paardenhorzel-larven, echter de infectie is vaak symptoomloos. Heel soms kunnen paarden een lichte ontsteking van het mondslijmvlies of de tong vertonen kort na opname van een groot aantal eitjes. De larven in de maag kunnen met zweren vergezelde ontstekingen veroorzaken. Bij grote hoeveelheden larven kan de maag slecht ledigen in de dunne darm. Bij een zeer zware besmetting, die vrijwel nooit voorkomt, kan de overgang van de slokdarm naar de maag (gedeeltelijk) geblokkeerd zijn, en kan het dier moeilijk voedsel opnemen.
Diagnose De aanwezigheid van de horzellarven kan niet met mestonderzoek worden aangetoond. De larven blijven tot het begin van de volgende zomer in de maag en komen daarna met de mest naar buiten om vervolgens te ontpoppen tot horzels. Doordat larven met de mest meekomen en gelijk uit de mest kruipen kan de aanwezigheid van horzellarven niet aangetoond worden met mestonderzoek.
Bestrijding Verwijder de horzeleitjes van de vacht en geef eventueel een wormkuur. Als je je paard wilt behandelen tegen horzellarven, omdat er bijvoorbeeld veel eitjes waren te zien op de vacht, kun je dit het beste doen na de eerste nachtvorst. Door de nachtvorst sterven de vrijlevende horzelvliegen en is het risico op herinfectie, na behandeling van het paard afwezig. Veelal is een specifieke behandeling niet vaak nodig voor horzellarven.

terug naar boven

Leverbot - Fasciola Hepatica
Bron: www.inagro.be Bron: www.wormbestrijding.nl	Volwassen leverbot: 30 mm lang en 10 mm breed Plaats jonge volwassen botten in lever en galgangen Leverbot komt met name voor bij runderen, schapen en geiten.	Bron: www.dapveenendaal.com
Symptomen meestal vage klachten: • vermagering • verminderde eetlust • verminderd uithoudeingsvermogen • doffe vacht • diarree • soms gele of witgele slijmvliezen
Levencylcus Na opname van infectieuze larfjes (metacercariën) via de mond doorboren zij de darmwand en kruipen naar de lever waar ze enkele weken rondkruipen voordat ze in de galgangen terecht komen en tot volwassen leverbot uitgroeien. Deze hele cyclus duurt 4-6 maanden. De volwassen leverbot legt eieren in de galgangen van de lever die met de mest worden uitgescheiden. Afhankelijk van de temperatuur en aanwezigheid van water, ontwikkelt zich binnen 3 weken een larfje dat actief rondzwemmend op zoek gaat naar een zoetwaterslakje dat als tussengastheer fungeert. Het larfje dringt de slak binnen en ontwikkelt zich tot een volgend stadium. (carcariae). Dan kruipen zij uit de slak en zijn dan besmettelijk voor het paard. (metacercariën) • opname larfje via mond • doorboren darmwand en kruipen naar lever • volwassen worden in galgangen • eieren worden via mest uitgescheiden • ontwikkeling tot larfjes • larfjes dringen zoetwaterslak binnen en ontwikkelen zich naar volgend stadium • larfjes verlaten zoetwaterslak
Schade Leverbot veroorzaakt leverschade.
Diagnose De voorgeschiedenis van de weide (vochtigheid, temperatuur en voorgaande begrazing door runderen) alsmede bloedonderzoek op leverenzymen Soms kan in de mest leverboteitjes aangetoond worden. Bij bloedonderzoek worden verhoogde leverwaardes gevonden.
Bestrijding Er zijn geen middelen voor paarden om leverbot te bestrijden. Er zijn echter goede ervaringen opgedaan met triclabendazole. Dit in dezelfde dosering als bij runderen. Door het veelvuldig gebruik van triclabendazole bij schapen zijn veel leverbotten resistent tegen dit middel. De zoetwaterslak kan slecht tegen droogte. Een goede afwatering is essentieel. Bij nat weer de paarden eventueel eerder opstallen of op hoger gelegen grasland laten weiden.

terug naar boven

Voorkomen en behandelen van infecties

• Regelmatig mest laten controleren op wormen en selectief ontwormen met wisselende wormkuren • Verwijder minstens één maal per week de mest van de weide. • Houd stallen schoon en droog. Verwijder dagelijks de mest, en verwijder strooisel minimaal ••n maal per week. • Indien mogelijk, kun je de weide in verschillende stukken indelen en de groep paarden steeds verweiden. Op die manier wordt de weide niet constant begraasd en herbesmet met wormeneitjes. Op de percelen waar geen paarden lopen krijgt het gras tevens de kans om te groeien. • Herkauwers (runderen of schapen) zijn minder kieskeurige eters dan paarden en zorgen voor een mooie gelijk afgegraasde weide omdat zij het gras opeten dat de paarden laten staan omdat er mest ligt (of heeft gelegen) en andersom. Paarden samen laten grazen met herkauwers heeft daardoor een gunstig effect op de worminfectie. • Ook paarden die nooit op de weide komen, hebben soms wormen en dienen gecontroleerd te worden

terug naar boven

Dressuuroefeningen in zakformaat
	Wil je verschillende dressuuroefeningen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............
Springoefeningen in zakformaat
	Wil je verschillende springoefeningen en enkele parcoursschetsen in een handig boekje? Een leuk geschenk voor jezelf, je vriend(in) of familielid. Lees meer ............

terug naar boven